بایستههای تبلیغ در فضای مجازی از نگاه رهبر معظم انقلاب
چکیده
همهگیری فضای مجازی، مفاهیم بسیاری را در زندگی بشر دستخوش تغییر نموده است؛ در حوزه تبلیغ دینی، یکی از پُربحثترین مفاهیم، تبلیغ دینی در فضای مجازی است. مقام معظم رهبری، به عنوان راهبر جامعه اسلامی در مواجهه با مسائل کلان انقلاب و اسلام، با توجّه ویژه به این مسئله در طول سالیان متمادی، رهنمودهای حکیمانهای را در این خصوص بیان فرمودهاند که بازخوانی، تدوین و دستهبندی این سخنان میتواند دستمایه ارزشمندی برای علاقهمندان به حضور در این فضا باشد.
در سند حاضر، با روش مطالعه کتابخانهای ابتداء کلیه فرمایشهای ایشان که به موضوع تبلیغ، فضای مجازی و تبلیغ مجازی مرتبط بوده، جمعآوری شده و سپس، با پالایش مواردی که ارتباط کمتری با موضوع داشتهاند و کنارگذاشتن موارد تکراری، فیشهای بهدستآمده دستهبندی گردید. در گام پایانی نیز با کنار هم قراردادن فیشها، مفاهیم قابل برداشت از این سخنان استخراج شد و با توجّه به ظرفیت محدود این نوشته، بخش مختصری از فرمایشهای ایشان به عنوان شاهد و راهنما ارائه گردید.
گزارش تشکیل انجمن علمی مطالعات فضای مجازی حوزه علمیه
اشاره
انجمن علمی مطالعات فضای مجازی حوزه علمیه، یکی از انجمنهای علمی بیستگانه منتسب به حوزه علمیه است که بهتازگی کار خود را شروع کرده است. امروزه، با پیشرفتهایی که در حوزه فنّاوری اطّلاعات و ارتباطات صورت گرفته، موضوع کارکرد فضای مجازی، جایگاه و اهمّیّت ویژهای یافته است که نمیتوان نقش آن را در تبلیغ و شناساندن دین و ارتقاء آموزههای دینی، نادیده گرفت. از طرف دیگر، حوزه علمیه، مهمترین نهاد متکفّل تبیین، تبلیغ، صیانت و دفاع از آموزههای دینی است. انجمن علمی مطالعات فضای مجازی، میتواند گفتمان علمی حوزوی و دینی در خصوص مباحث فضای مجازی را دنبال کند و فعّالیّتهای درحالانجام در حوزه فضای مجازی را با نگرشهای دینی تطبیق دهد.
آنچه از نظر شما میگذرد، گزارشی است اجمالی از تشکیل انجمن علمی مطالعات فضای مجازی حوزه علمیه که امید است مورد استفاده خوانندگان و علاقهمندان قرار گیرد.
معرفی کتاب "فقه فناوری های نوین - بخش اوّل: فقه فضای مجازی؛ دفتر اوّل: فقه حریم خصوصی" نوشته دکتر حمید شهریاری
معرفی کتاب
کتاب «فقه حریم خصوصی»، دفتر نخست از دوره «فقه فنّاوریهای نوین ـ بخش اوّل: فقه فضای مجازی» است و در واقع، محصول درسهای آیت الله حمید شهریاری است که تحت عنوان «فقه فنّاوریهای نوین» به صورت هفتگی در سالن اجتماعات مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی برگزار میشود. اثر حاضر، طیّ چهار فصل به طرح مباحثی درباره فقه حریم خصوصی پرداخته است.
تحلیلی بر وضعیت امنیت در فضای مجازی
امنیت اطّلاعات با گسترش روند دیجیتال شدن کاسته شده و هر روز حجم بیشتری از اطّلاعات کاربران فاش میشود. این روند، در سالهای اخیر نگرانکنندهتر شده است. طبق خبر گروه دانش و فنّاوری خبرگزاری مهر، چند هفته پیش، تیتر این خبر همه را شگفتزده کرد: «اطلاعات ۵۰ میلیون کاربر فیسبوک افشا شد.» هر چند این نخستینباری نیست که اطّلاعات خصوصی افراد فاش می شود، امّا حجم آن، نگرانکننده است. پیش از این نیز اخبار مربوط به فاششدن اطّلاعات کاربران خبرساز شده بود؛ به عنوان مثال، در اوایل سال جاری رسوایی کمبریج آنالایتیکا در صدر اخبار قرار گرفت. این شرکت به وسیله اطّلاعات کاربران فیسبوک، استراتژی تبلیغاتی دونالد ترامپ را طراحی کرده بود.
به هر حال، همزمان با پیشرفت فنّاوری و دیجیتالیزه شدن سیستمهای ذخیره اطّلاعات و گسترش استفاده از اینترنت در گجتهای مختلف، هر روز اخبار بیشتری درباره فاش شدن اطلاعات محرمانه کاربران منتشر میشود. افشاء اطّلاعات کاربران، در سال های اخیر وارد مرحله جدیدی شده است و دلایل مختلفی دارد.
بررسی ابعاد تربیتی فضای مجازی
اشاره
فضای مجازی، قلمروی وسیع، بدیع و بکر است که برای ساکنان خود امکانات، آزادیها، فرصتها، دلهرهها و محدودههای نوینی را به همراه دارد. فضای مجازی، برای اوّلینبار توسط ویلیام گیمبسون کانادایی در رمانهای علمی ـ تخیلی به سال 1982م مورد استفاده قرار گرفت. در هر صورت، هدف از این مقاله، تبیین فرآیند تعلیم و تربیت در فضای مجازی است؛ فرآیندی که می تواند برای مواجهشدن با چالش تقاضای اجتماعی برای افزایش فرصتهای یادگیری بدون استفاده از منابع مالی مؤسّسات عالی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و تعریفی جامع از فضای مجازی و تأثیر آن در فرآیند تعلیم و تربیت ارائه دهد و سپس، به ابعاد تربیتی فضای مجازی در تعلیم و تربیت و مزایا و چالشهای این رویداد در تعلیم و تربیت اسلامی بپردازد و در نهایت نیز راهکارهایی برای افزایش بهرهگیری آموزشی و همچنین مقابله با آثار مخرّب آن بر روی جوانان (دانشآموزان) ارائه کند.
فضای مجازی علاوه بر آنکه آثار مثبت فراوانی بر فرآیند آموزش هر کشور دارد، پیامدهای زیان باری نیز می تواند در این عرصه بر پیکره نظام آموزشی داشته باشد؛ از جمله اینکه بر تعلیم و تربیت اسلامی آثار منفی می تواند بگذارد. در راهکارهایی که ارائه شده، بیشتر به نقش پدر و مادر (خانواده) و مدرسه در این راستا تأکید شده است. امید است با بکارگیری بهتر از این فنّاوری بتوانیم در امر آموزش و پرورش که زیر بنای همه سازمانهای یک کشور است، به سوی دانش و تولید بیشتر حرکت کنیم.
عفاف و حجاب در فضای مجازی
اشاره
عفاف داشتن و محجوب بودن، از فضایل اخلاقی بشر دانسته شده است که به مثابه امری درونی برای هر انسان، فارغ از دین و مذهبی که دارد، مطلوب شمرده میشود. تأکید ادیان آسمانی، بهویژه دین مبین اسلام بر رعایت عفاف و حجاب نیز بر مبتنی بودن آنها بر فطرت دلالت میکند؛ هر چند این فضیلت اخلاقی و امر فطری، در ادوار گوناگون و جوامع مختلف به دلایل و عللی، گاه مغفول مانده یا در تزاحم با دیگر امور فطری قرار داده شده است. انسان در جوامع گوناگون، نیازمند رعایت عفاف و حجاب است و امروزه با نفوذ اینترنت و ابزارهای گوناگون فضای مجازی در میان مردم، تشکیل جوامع مجازی و نیز بحث عفت و حجاب در آن ضرورت یافته است. در این مقاله، به بررسی فعّالیّتهای انجام شده در موضوع عفاف و حجاب و نیز عفاف و حجاب کابران در فضای مجازی پرداخته خواهد شد.
فرهنگ فضای مجازی: بایدها و نباید ها در فرهنگ اینترنتی
چکیده
آیا فضاهای ارتباطی و اجتماعی اینترنت فرهنگ دارند؟ ویژگیهای آنها چیست؟ آیا نظامهای ارزشی فرهنگی ملّی یا قومی بر فضای مجازی حاکماند؟ هدف مقاله حاضر معرّفی و بررسی رویکردهای نظری اخیر در خصوص توصیف و یافتن خاستگاههای یک فرهنگ مجازی است. همچنین، این مقاله، به بررسی تأثیر فرهنگهای (دینی، قومی، ملّی و غیره) بر فرهنگهای فضای مجازی پرداخته و چارچوبهای نظری مربوط را برای تفکّر در مورد فرهنگ در اینترنت ارائه میدهد. حرف این مقاله اساساً آن است که نظر به افزایش تعامل انسان با کامپیوتر و شبکه، دیگر صرف پرداختن به رابطه و تعامل انسان و ماشین کافی نیست. فنّاوریهای دیجیتالی و کامپیوترها میتوانند گسترش فرهنگهای ارتباطی در فضای مجازی را تسهیل کرده و حتّی مانع آن شوند و این فرهنگهای رو به رشد را میتوان در هر پژوهش جامعی که درخصوص ارتباطات شبکهای صورت میگیرد مورد توجّه و بررسی قرارداد.
تأثیر فضای مجازی بر تربیت اسلامی دانش آموزان؛ آسیب ها و راهکارها *
اشاره
فضای مجازی (اینترنت)، نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی است و با توجّه به اینکه عمر چندانی ندارد، توانسته است به خوبی در زندگی مردم جا باز کند. یکی از راه های مهمّ تربیت دینی و اسلامی فرزندان، انعکاس مطالب دینی در مطبوعات و رسانه هاست. تربیت دینی، فرایندی دو سویه میان مربّی و دانش آموز است که ضمن آن، مربّی با بهره گیری از مجموعه عقاید، قوانین و مقرّرات دینی تلاش می کند شرایطی را فراهم آورد که دانش آموز آزادانه در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای خود گام برداشته، به سوی هدف های مطلوب هدایت شود. آنچه در خانواده در راستای تربیت دینی از اهمّیّت بسیاری برخوردار است، توجّه به ارزش ها، به ویژه ارزش های دینی، خانوادگی، اجتماعی و همچنین آداب و اخلاق زندگی است.
هدف از انجام این پژوهش، بررسی آسیب ها و ارائه راهکارهای اخلاقی در باره آثار فضای مجازی در تربیت دینی و اسلامی فرزندان است که در آن، آثار و پیامدهای منفی اینترنت را در خصوص آداب و اخلاق زندگی خانوادگی مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی را جهت مقابله با آسیب های اخلاقی فضای مجازی در تربیت دینی ارائه می نماید. اطّلاعات این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی و جستوجو در پایگاه ها و منابع اطّلاعات علمی اینترنتی گردآوری شده است.
نتایج پژوهش نشان می دهد که گسترش فضاهای مجازی اینترنتی مانند انواع دیگر تحوّلات و پیشرفت ها، پیامدها و آثار مثبت و منفی گوناگونی را در زمینه آداب و اخلاق زندگی خانوادگی کاربران این گونه فضاها ایجاد کرده است. از جمله پیامدهای مثبت فضای سایبری، آسان سازی و سرعت بخشی ارتباطات و تبادل اطّلاعات است. همچنین، از جمله آسیب های اخلاقی فضای سایبری در تربیت دینی فرزندان می توان به مواردی همچون: تعارض ارزش ها، بازداری زدایی، اعتیاد به اینترنت، بحران هویت و اختلال در شکل گیری شخصیت، شکاف نسل ها، انحراف های اخلاقی و جنسی، افسردگی و انزوای فردی و اجتماعی، به خطر افتادن حریم خصوصی افراد، از هم پاشیدگی بنیان خانواده، کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزندان و از بین رفتن حریم روابط اخلاقی بین فرزندان و والدین اشاره کرد.
راه های استفاده روحانیون از فضای مجازی در حلّ بحران معنوی غرب
اشاره
مدرنیته ای که ارمغان نگاه مادّی صرف به انسان و جهان است، بشر امروز، به ویژه غربیان را با بحران های روانی گوناگون مواجه کرده است. نگاه نقدی دانشمندان غربی به فنّاوری زدگی و ماشینی شدن زندگی، و نیز ایجاد کلینیک های معنادرمانی برای رفع معضلات ناشی از زندگی مادّی انگارانه صرف در میان غربیان، روی آوردن مردم به ادیان شرق مانند ذن و بودیسم، راهاندازی مکاتب عرفانی و معنویّت های ساختگی، همگی از نشانه های بحرانی است که دامن گیر انسان غربی است. در چنین وضعیّتی، معرّفی اسلام به مثابه دین آسمانی که برای سعادت انسان برنامه ای مدوّن دارد، پذیرش بیشتری خواهد داشت. فضای مجازی با توجّه به سرعت انتقال اطّلاعات، و محدود نبودن به مکان و زمان و قابلیّتهای گوناگون دیگر، ابزاری مناسب در معرّفی اسلام خواهد بود. در این مقاله، نقش فضای مجازی در معرّفی اسلام به جوامع غرب بررسی خواهد شد.
فضای مجازی و حمایت از کالای ایرانی
اشاره
فضای مجازی، پدیده ای مهم و تأثیرگذار در عصر جدید است که در کنار تهدیدهایی که دارد، فرصت های مناسبی را برای رشد و پیشرفت انسان در ابعاد مختلف زندگیاش فراهم کرده است. یکی از این فرصت ها، زمینههای مرتبط با فعالیت های اقتصادی است. در این مقاله، ضمن اشاره به حیثیت های مختلف فضای مجازی از حیث سخت افزار، نرم افزار، محتوا و ویژگی های فراهم آمده در آن، نقش و جایگاه هر یک از این حیثیت ها در ارتباط با تولید ملّی و حمایت از کالای ایرانی مورد بررسی قرار گرفته و در پایان، راهکارهایی برای تحقق موضوع حمایت از کالای ایرانی و تولید ملی ارائه شده است.