رهنمودها و مطالبات رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه فضای مجازی
اشاره
نوشته حاضر، با هدف مروری بر فرمایشات مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی و فنّاوریهای نوین ارتباطی و تبیین فرصتها و تهدیدهای این فضا سامان یافته است. همچنین کوشیدهایم به شناسایی ضعفها و قوّتهای مطرح در این حوزه از نگاه ایشان بپردازیم و دورنمایی از منویات و دغدغههای معظمله را ترسیم نماییم.
سالهاست که ایشان در حوزه اهمّیّت فضای مجازی و توجّه ویژه به این مقوله، نکات ارزنده و سفارشهای لازم را بیان مینمایند که متأسّفانه تاکنون فرمایشات ایشان، هنوز مورد توجّه و اهتمام لازم از سوی مسئولان قرار نگرفته است. امید است در دولت سیزدهم، توجّه بیشتری از نظر تئوری و عملی به رهنمودهای گهربار رهبری شود و تحوّلات چشمگیری را در این عرصه کلیدی که به اندازه انقلاب حایز اهمیت است، شاهد باشیم.
کلیدواژگان: فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی، اینترنت ملّی، شبکه ملّی اطّلاعات، مقام معظم رهبری.
روش شناسی تبلیغات ضد دینی در فضای مجازی و راهکارهای مقابله با آن*
چکیده
تبلیغات گسترده ضد دینی در فضای مجازی، حاکی از آن است که دولتها و رسانههای غربی، گسترش بیداری اسلام و گرایش به اسلام را تاب نمیآورند و با تبلیغات نادرست، میکوشند چهره اسلام را در جهان، تیره و تار نشان دهند. شناخت روشهای جدید و گوناگون در این زمینه، به مسلمانان کمک میکند با آشنایی راهبردی تاکتیکهای دشمن، محتوای غنیّ دینی را متناسب با نیاز مخاطب ارائه نمایند که عمدهترین تاکتیکهای دشمن در این زمینه، عبارت است از:
نمایش زننده برخی اعتقادات غیردینی به نام دین، پُررنگ نمودن عرفانهای کاذب و انحرافی به عنوان گرایشهای دینی، تولید ابزارهای جدید و متنوّع در عرصه فنّاوری در راستای اشاعه فحشا و دینگریزی کاربران و بهویژه نوجوانان و سوء استفاده از نقاط ضعف حکومتهای اسلامی در استفاده ازفنّاوریهای نو در عرصه نظارت و مدیریت.
پژوهشگران در این مقاله، تلاش کردهاند با گردآوری آراء و نظریات مختلف صاحبنظران، به مطالعه و بررسی راههای متنوّع نفوذ دشمن و تبلیغات ضد دینی در فضای مجازی در اذهان کاربران پرداخته، با معرّفی این راهها و ارائه راهکارهای مقابله با تهاجم دشمن در این زمینه، به ایمنیبخشی مخاطبان در فضای مجازی کمک نمایند.
فضای مجازی؛ فرصت ها و چالش های هویت دینی در بین جوانان ایرانی
چکیده
هویت دینی، در زندگی هر فردی نقش بسیار مهمی دارد که امروزه با گسترش فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی، به ویژه ظهور پدیده ای به نام فضای مجازی، دچار تحولاتی شده است. هویت، به معنای کیستی است و عامل اساسی در هویت های اجتماعی، تعاملات انسان ها با یکدیگر و به شکل رو در رو و در یک محیط اجتماعی است؛ اما هویت در فضای مجازی، به گونه دیگر تعریف می شود؛ فضای مجازی، به ویژه شبکه های اجتماعی و استفاده روز افزون جمعیت جوان ایرانی از این شبکه ها، هم برای مسئولان و هم برای مردم ایران به یک دغدغه تبدیل شده است. هدف از این مقاله، بررسی پیامدهای فضای مجازی بر هویت دینی جوانان ایرانی است. بنابراین، سؤال اصلی نوشتار حاضر این است که فضای مجازی چه پیامدهایی بر هویت دینی جوانان امروز ایرانی داشته است؟ و نیز بررسی این مسئله که چه رابطه ای بین هویت دینی و فضای مجازی وجود دارد؟ استدلال نویسندگان بر آن است که فضای مجازی با کم اهمیت و کم رنگ کردن سنّت های دینی و مؤلفه های آن، زمینه ساز ایجاد بحران هویت دینی در بین جوانان ایرانی می شود. روش مطالعه، بهره گیری از استدلال های نظری مرتبط با هویت و فضای مجازی می باشد. در این مقاله، ابتدا هویت و هویت دینی و فضای مجازی تعریف شده و سپس به چالش ها و فرصت های هویت دینی در فضای مجازی اشاره شده و در خاتمه نیز فرصت ها و تهدیدات هویت دینی کاربران ایرانی در بین جوانان امروز ایران بررسی شده است. نتایج این بررسی ها و یافته ها نشان می دهد که هر چه وسعت حضور در فضای مجازی بیشتر باشد، سطح هویت دینی جوانان ایرانی تضعیف می گردد که به نوعی مرتبط با فرضیه این مقاله می باشد.
کاربرد رسانه های اجتماعی مجازی در آموزش دانشجویان
چکیده
استقبال گسترده جوانان و به ویژه دانشجویان از شبکه های اجتماعی مجازی، فرصت بی نظیری را برای پیگیری و واکاوی امکاناتِ کاربست این رسانه ها فراهم آورده است. یکی از ویژگی های مهم شبکه های اجتماعی، در این است که به مکانی برای اشتراک گذاری دانش تبدیل شده اند. تنوع کاربران و دانش به اشتراک گذاشته شده در شبکه های اجتماعی، بسیار زیاد است. ازاین رو، می توان به اهمیت و ضرورت این شبکه ها به عنوان ابزاری در جهت بهبود آموزش و یادگیری توجه نمود. در پژوهش حاضر، به صورت توصیفی ـ تبیینی به کاربردهای این رسانه ها برای دانشجویان پرداخته شده و در نهایت، مشخص گردیده که این رسانه های اجتماعی مجازی در عرصه آموزش، یادگیری و پژوهش، برای کاربران امکانات فراوانی را دارا هستند.
آسیب های روان شناختی اینترنت
بی شک، رشد روزافزون اینترنت فواید و اهمیت غیر قابل انکاری دارد، چندان که در دوران حاضر، نقش محوری اینترنت چنان اساسی است که بدون آن امکان برنامه ریزی، توسعه و بهره وری در زمینه هایی چون: فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود. با وجود این، نباید از پیامدهای ناگوار و مخرب آن به ویژه در زمینه های اجتماعی و فرهنگی غافل ماند.
به دیگر سخن، اینترنت با همه خوبی ها و فوایدش، از کاستی ها و آسیب هایی نیز برخوردار است که همگان به ویژه دولت مردان، سیاست گذاران و اولیا و مربیان و والدین باید بدان واقف باشند. البته سخن گفتن از آسیب های اینترنت به معنای نفی این پدیده و نگاه منفی بدان نیست؛ بلکه واقعیت این است که اینترنت دارای کارکردهای مثبت و منفی می باشد که پاره ای از کارکردهای مثبت را در مقاله پیشین بیان کردیم و اکنون به بیان برخی از آسیب های آن می پردازیم. آسیب شناسی اینترنت، همچنان که از عنوان آن پیداست، عنوانی کلی و وسیع است، چندان که می توان آن را از رویکردها و ابعاد مختلف مورد مطالعه و بررسی قرار داد؛ برای مثال، در بعد فنی آسیب هایی نظیر: امنیت شبکه ای و نرم افزاری در برابر ویروس ها و نفوذگرها (هکرها)، برنامه نویسی های گوناگون و گاهی غیر استاندارد، همچنین در ابعاد مختلف دیگری چون: ابعاد سیاسی و بررسی مسائلی مانند تاثیر اینترنت بر مرزهای ملی، دموکراسی و آزادی، در بُعد اقتصادی مباحثی از قبیل: اینترنت و بازارهای الکترونیکی و تاثیر آن در جهانی شدن و اقتصاد جهانی و ابعاد گوناگون دیگر را می توان مطرح کرد. اما در این نوشتار فقط به آسیب های روان شناختی اشاره خواهیم کرد.
اعتیاد به اینترنت و پیامدهای آن
مقدمه
لفظ اعتیاد، بیشتر تداعیگر اعتیادهای سنتی همچون اعتیاد به الکل، نیکوتین، مواد مخدر و قمار است؛ اما اعتیاد از طریق اینترنت با وجهه جدیدی روبه رو شده است. گسترش رایانه های شخصی و افزایش اتصال به اینترنت در خانه و محل کار، منجر به ظهور معضلی به نام «اعتیاد آنلاین» شده است. اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاق های گپ زنی، هرزه نگاری، قمار آنلاین و خریدهای اینترنتی می شود. همچون دیگر اعتیادها، این نوع اعتیاد نیز فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی می سازد. اعتیادهای رفتاری، همچون اعتیاد به شبکه اینترنت، می توانند موجب تخریب سلامت، روابط، احساسات و نهایتاً روح و روان فرد گردند. بنابراین، همان طور که رایانه های شخصی روزبه روز در خانه های ما همچون دستگاه های تلویزیون جای پای خود را باز می کنند و اتصال به شبکه اینترنت افزایش می یابد، در راستای مقابله با مضرات این فناوری نوین نیز باید گام هایی برداریم.
نگاه آسیب شناسی به مقوله اعتیاد به اینترنت
تاریخچه
سال 1995 از سوی مطبوعات به عنوان «سال اینترنت» شناخته شد. در سال 1996 نیز فرض بر این بود که اطلاعات و آگاهیهای بشری در مورد این شبکه به خوانندگان انتقال یابد. برای اوّلین بار «اعتیاد به اینترنت» از سوی «ایوان گلدبرگ» روانپزشک نیویورکی به طنز مطرح شد. «گلدبرگ» از این که شوخی وی در مورد ابعاد گسترده از شبکه اینترنت تا این حد جدی شده است ابراز شگفتی کرد.(1)
«اعتیاد به اینترنت» اصطلاحی بود که نخستین بار به وسیله «یانگ» معرفی گردید که مورد توجه روانشناسان، روانپزشکان، دانشمندان و به خصوص کابران اینترنت قرار گرفت. این اختلال با عنواین متفاوتی از قبیل: «وابستگی رفتاری به اینترنت»، «استفاده مرضی از اینترنت»، «استفاده مشکلزا از اینترنت »، «استفاده بیش از حد از اینترنت»، «سوء استفاده از اینترنت»، «غیر سازشی»و «اختلال اعتیاد به اینترنت» در نوشتههای اخیر یانگ پراتلی و همکاران، کرات و همکاران، بیشتر از عناوین دیگر به کار رفته است. (2) گاهی نیز از این بیماری تحت عنوان «اعتیاد مجازی» نام برده می شود.(3)
فضای سایبر؛ آسیب ها و مخاطرات
چکیده
اینترنت و فضای سایبر - گذشته از فواید آن - همراه با مخاطرات و آسیبهایی است که فرد، جامعه و حکومت را تحت تأثیر قرار میدهد؛ آسیبهایی که دولتها و صاحبنظران عرصه اطلاعات را به چارهاندیشی وامیدارد. آسیبهای روانی آن، سلامت روانی افراد جامعه را به خطر انداخته، آسیب دیدگان را فسرده و فرسوده میکند. آسیبهای اجتماعی و فرهنگی، جامعه را در مسیر فروپاشی و تزلزل قرار داده، علایق ملی و روابط اجتماعی را بهویژه در میان خانوادهها مختل میکند. آسیبهای سیاسی آن نیز حاکمیت واقتدار دولتها را با تنش مواجه میکند. از اینرو، پرداختن به آسیبهای پدیده نوینی چون اینترنت و فضای سایبر، از لوازم مهم دور ماندن از خطرات و صدمات آن است.
شبکههای اجتماعی؛ قابلیتها و تهدیدها
مقدمه
باید این امر را پذیرفت که اندیشمندان به دلیل بدبینی به فناوري، از قابلیتهای فضای مجازی کمتر استفاده بردهاند. این مسأله باعث شده است تا آثار زیانبار اینترنت و شبکههای مجازی بیشتر در جامعه ما نمود پیدا کند. در واقع، این چاقوی دولبه، بیشتر از آنکه به کار ما آید، دست خود ما را بریده است.
از نظر گیدنز، فضای سایبر، فضای تعاملی است و شبکه جهانی رایانهها که مشتمل بر اینترنت است، آن را شکل میدهد و در فضای سایبر، چنانکه بودریار میگوید: